تحلیل رویکرد تقریبی به قیاس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی صلی الله علیه و آله

چکیده

با وجود فاصله زیاد میان دو دیدگاه امامیه و اهل سنت در مسأله قیاس و اعتقاد امامیه به حرمت عمل به قیاس از باب ضرورتِ مذهب اهل بیت(ع) و باور اهل سنت، به قیاس به عنوان یکی از منابع تشریع احکام شرعی، در شش قسم از اقسام قیاس که برخی به اجماع و برخی دیگر به احتمال، مورد توافق فریقین است، تقریب به معنای نزدیک‌سازی دیدگاه‌های دو گروه در خصوص قیاس را می‌توان به عنوان یک رویکرد پذیرفت و بر اقسام شش‌گانه به عنوان مصادیق آن منطبق ساخت. مقاله حاضر با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی در صدد بررسی موارد شش‌گانه و برجسته‌سازی رویکرد تقریبی در آن‌ها بوده و به نتایج ذیل دست یافته است: اولا، سه قسم قیاس منصوص‌العله، قیاس اولویت و قیاس تنقیح مناط به صورت اجماعی مورد توافق قرار گرفته است. حجیت و اعتبار این سه قسم از نظر امامیه به اندراج آن‌ها در ادله لفظیه است که از باب ظهورات عرفی و ارتکازات عقلایی حجت و معتبر بوده و از نظر اهل سنت به اندراج آن‌ها در قیاس بوده که آن را مستقلا حجت و معتبر می‌دانند. ثانیا، قسم چهارم از آن اقسام، قیاس عقلی قطعی است که آن هم بالاجماع و به دلیل حجیت ذاتی قطع نزد فریقین معتبر بوده و هر دو گروه آن را با نام قیاس، اما عناوین گوناگون پذیرفته‌اند. ثالثا، قسم پنجم و ششم که اجرای قیاس به عنوان کاشفیت از رأی معصوم(ع) است، نه به عنوان مقابله با رأی معصوم(ع) و اجرای قیاس به عنوان مرجح در باب تعارض ادله است نه به عنوان دلیل مستقل، مورد تردید جدی بزرگان امامیه قرار گرفته، هرچند احتمال حجیت آن هم پذیرفته شده است. رابعا، نگاه تقریبی بین امامیه و اهل سنت تنها شامل موارد شش‌گانه بوده و ماسوای آن مصداق حرمت عمل به قیاس و از جانب امامیه ضروری‌المنع می‌باشد و اِعمال رویکرد تقریبی در آن ممکن نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها