تحلیل حقیقت معانی حرفی و کاربرد آن در علم اصول در اندیشه محقق اصفهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو پژوهشگاه بین المللی المصطفی

2 دانشیاردانشکده فلسفه، دانشگاه مفید، قم، ایران.

3 دانشیار گروه فلسفه جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

«معانی حرفی» به‌ عنوان یکی از مباحث پرکاربرد در علم اصول، از گذشته دور مطرح بوده، در تحلیل حقیقت آن دیدگاه‌هایی ارائه شده است. غالب اصولیان معاصر نظریه تمایز جوهری معانی حرفی با معانی اسمی را پذیرفته‌اند که خود تقریرهای مختلفی دارد. در این میان، محقق اصفهانی با ژرف‌اندیشی‌های فلسفی و اصولی و با بهره‌گیری از «وجود رابط» در فلسفه، تقریر دقیقی از این نظریه ارائه کرده که تأثیر چشم‌گیری بر اصولیان بعدی داشته است. جستار حاضر با روش توصیفی‌ـ ‌تحلیلی و با هدف تبیین دیدگاه محقق اصفهانی می‌کوشد حقیقت و کاربردهای اصولی معانی حرفی را تقریر کند. از رهگذر این پژوهه آشکار می‌شود که محقق اصفهانی معانی حرفی را بیانگر ربط می‌داند و بر خلاف برداشت محقق خویی، موضوع‌له حروف را نه «ربط خارجی»، بلکه «معنای ربط» می‌شمارد؛ چنان که موضوع‌له آن‌ها را نه جزئی حقیقی، بلکه جزئی به معنای متقوم به طرفین می‌داند. این نظریه در مسائلی نظیر تقیید هیأت امر در واجب مشروط، تمسک به اطلاق هیأت برای اثبات وجوب نفسی، تعیینی و عینی، اثبات سنخ الحکم‌بودن جزا و نیز اثبات علیت انحصاری در مفهوم شرط کاربرد دارد.

کلیدواژه‌ها