پژوهشی درباره اصالةالحظر و اباحه با اصالةالاحتیاط و برائت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشیار دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

اصولیان در اینکه اصل اوّلی در مقام استنباط احکام چیست، بر یک مساق نیستند. افزون بر این مسأله، مقایسه­ میان این دو اصل با اصول عملی احتیاط و برائت که در برخی موارد، خاستگاه­های مشترک دارند، در عین حال که در مواردی نیز دارای وجوه افتراقی هستند. پرسش اصلی در اینجا این است که بین اصل اباحه و حظر با برائت و احتیاط چه نسبتی وجود دارد؟ ضرورت انجام این تحقیق، دستیابی به رابطه بین آنهاست تا بتوان افق‏های تازه‏ای در علم اصول گشود. در مقام مقایسه این دو اصل با اصول احتیاط و برائت سه نظر وجود دارد: نظر اول ناظر به این است که از لحاظ موضوع با هم اختلاف دارند؛ دیدگاه دوم این اختلاف را به لحاظ محمول می­داند و دیدگاه سوم اختلاف را در اثر و ملاک مأخوذ میان آنها می­داند. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، نخست مفاهیم اباحه، حظر، برائت و احتیاط را بررسی می‌کند؛ سپس اصالةالحظر و اباحه با اصالةالبراة و احتیاط و وجوه تغایر و تلازم بین آنها و همچنین ادله قائلان به هر وجه را می‌سنجد.

کلیدواژه‌ها