تأملی در ضوابط عدم حصر شبهه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فقه و مبانی حقوق- دانشگاه تهران- پردیس فارابی قم

2 استادیار فقه و حقوق- دانشگاه تهران- پردیس فارابی

3 کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق- دانشگاه قم

چکیده

هنگامی که مجتهد نتواند اماره‌ای برای اثبات حکم شرعی بیابد، به ناچار باید از اصول عملیه کمک بگیرد. یکی از اصول عملیه اشتغال است و محل جریان آن جایی است که مکلف علم به تکلیف دارد، اما نسبت به متعلق آن مردد است و امکان احتیاط نیز وجود دارد. از جمله مسائلی که در مبحث اشتغال مورد بررسی قرار می‌گیرد تمایز بین شبهه محصوره و غیرمحصوره است. مشهور فقها معتقدند که در صورت غیرمحصوره بودن شبهه، احتیاط لزومی ندارد؛ به همین خاطر ضوابطی را برای فرق گذاشتن میان شبهه محصوره و غیرمحصوره مشخص کرده‌اند. در این نوشتار که با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای انجام گرفت، به نقد و بررسی این ضوابط پرداخته شد و معلوم گردید که همگی این ضوابط دچار اشکال هستند و با بررسی ادله این نتیجه حاصل شد که عنوان محصوره و غیرمحصوره در هیچ دلیلی موضوع واقع نشده است و در مواردی که ادعا شده به خاطر عدم حصر شبهه حکم به عدم لزوم احتیاط شده، در واقع عناوین دیگری چون عسر و حرج و یا خروج از محل ابتلا علت واقعی عدم تنجز علم اجمالی بوده است.

کلیدواژه‌ها